جشنواره سی و یکم فیلم فجر، تفاوت های اساسی و چشمگیری با جشنواره‌ های قبل داشت، گرچه هنوز نتوانسته به جشنواره‌ای برای هم وزن شدن با نامش تبدیل شود، اما به لحاظ محتوایی در قیاس با گذشته رشد بهتری داشته است؛  نمایش سه فیلم با موضوع روحانیت و همچنین حضور کارشناسان حوزوی در اتاق‌های نقد و بررسی فیلم های اکران شده در جشنواره بهانه ای شد تا خبرنگار خبرگزاری حوزه در گفتگویی با  حجت الاسلام جواد اسماعیلی،  مدیر کل امور رسانه های معاونت تبلیغ حوزه های علمیه‌، به بررسی وضعیت تولید فیلم های با مضمون دینی و روحانیت، دستاوردهای حضور کارشناسان حوزه در جشنواره سی و یکم،  ضرورت ورود حوزه به این عرصه و ... بپردازد.

آنچه در پی می آید، حاصل این گفتگوست:

اداره کل امور رسانه ها با چه هدفی در معاونت تبلیغ حوزه راه اندازی شد؟

با بررسی فعالیت‌های تبلیغی فرق، ادیان و مذاهب در سراسر جهان، به این نتیجه رسیدیم که امروز بهترین و تأثیرگذارترین ابزار تبلیغی، منبر است، هرچند مکان و تاثیرگذاری این شیوه تبلیغی مشخص بوده و مخاطبان محدودی دارد. از سوی دیگر با بررسی عملکرد تبلیغی دشمنان، مشاهده شد که آنها ابزار قوی، تاثیرگذار و با نفوذی را برای ترویج و اشاعه فرهنگ باطل خود که همان فرهنگ ضد دین و ضد خداست، به کار می‌برند.

برای به دست آوردن ابزار قدرتمندی جهت تبلیغ و ترویج معارف دین اسلام، ضرورت داشت تا در عرصه‌های مختلفی غیر از منبر نیز ورود یابیم؛ در این راستا، پیشنهاد راه‌اندازی اداره کل امور رسانه‌ها در معاونت تبلیغ حوزه‌های علمیه ارائه و به تصویب شورای عالی حوزه‌های علمیه رسید. این اداره در عرصه‌های مختلفی کار خود را آغاز کرد که از جمله آنها، رصد رسانه‌ها، با محوریت آسیب شناسی، پاسخگویی و برنامه ریزی برای نقد و بررسی رسانه‌ها بود که بر اساس مطالعات و بررسی‌های انجام شده، مشخص شد تاثیرگذارترین راه برای ترویج فرهنگ اسلام به خارج از کشور همین جشنواره بین المللی فیلم فجر است.

کارشناسان حوزوی  با چه هدفی به نقد و برسی فیلم‌های اکران شده در جشنواره فیلم فجر پرداختند؟

از آنجایی که جشنواره فیلم فجر به نوعی بزرگترین رویداد سینمایی کشور محسوب می‌شود که در سطح بین‌المللی برگزار می‌شود و سابقه آن نیز حدوداً به اندازه عمر بابرکت انقلاب اسلامی است و مهم‌تر آنکه، این رویداد به نام فجر انقلاب در حال ارائه برنامه است، اداره کل امور رسانه حوزه با رصد همه جانبه ابزار‌های به کار گرفته شده در این رسانه، در تعامل با سینما‌گران برای ارائه نگاه درستی از دین اسلام، انقلاب، نظام و ایران به دنیا، وارد این عرصه شد.

چه آسیب‌هایی در سینما و به ویژه در جشنواره‌های گذشته وجود داشت که شما را برای حضور در این عرصه مصمم تر کرد؟

ابزار رسانه‌ای چون سینما، آن هم با عنوان فجر، فرهنگی را به بیرون منتقل می‌کند که هیچ تشابهی با دین، نظام، انقلاب و ایران ندارد؛ به تعبیر دیگر با یک رصد بیرونی دریافیتم چیزی که به آن سوی مرزها منتقل می‌شود، خیانت، فروپاشی خانواده، ضد نظام، لاابالی گری و دروغ، ترویج تجمل‌گرایی افراطی و... است، از سوی دیگر مشاهده شد که فیلم‌های دینی در موضوعاتی چون قیامت، ابلیس، روح یا عزرائیل با نگاهی نادرست وارد می‌شوند که این حرکات به اعتقادات مردم ضربه می‌‌زند. گاهی نیز از لباس روحانیت به گونه‌ای ناپسند استفاده می‌شود که بعضاً‌ با حرکاتی خیلی سبک در این لباس،‌ چهره روحانیت درجامعه مخدوش می‌شود. حوزه به عنوان متولی  دین مردم، باید حضور گسترده در این عرصه داشته باشد و جلوی این آسیب‌ها را بگیرد.

ورود حوزه در این عرصه از چه زمانی به صورت رسمی صورت گرفت؟

در واقع با برگزاری جلسات اعتماد‌سازی بین سینماگران و روحانیت این اقدام شروع شد، نتیجه آن نیز این شد که از سال گذشته 6 نفر از کارشناسان حوزوی در عرصه سینما، فیلم‌ها را در موضوعات دینی، اعم از حجاب و عفاف، نظام، ولایت و روحانیت مورد بررسی قرار دادند.

در سال گذشته کارشناسان حوزوی در جشنواره فیلم فجر حضور یافتند، پس از نقد و بررسی فیلم ها، نتیجه را به مراجع ذی‌صلاح سینمایی ارسال کردند،‌ ولی متأسفانه در خروجی جشنواره سی‌ام، تمام آنچه که ما نمی‌خواستیم، اتفاق افتاد. در اکثر فیلم‌ها‌، تم‌های خیانت، فروپاشی، خانواده و نظام، تجمل‌گرایی و ضد نظام، با پول‌های بیت‌المال ساخته شد.

تمام دولت‌ها، فرهنگ‌ها و ایده‌پردازان در دولت‌ها، برای رسوخ و جا افتادن نقشه هایشان و همچنین صادر نمودن صنعت و تکنولوژی خود به کشور های دیگر، قبل از هر چیزی، فرهنگشان را صادر می‌‌کنند، چرا که فرهنگ، زمینه ساز ورود تکنولوژی و صنعت است؛ ولی متأسفانه ما از این ابزار برای معرفی فرهنگ خود استفاده چندانی نبرده‌ایم.

فلیم "جدایی نادر از سیمین"، وجهه بارز و خاصیت سیاه نمایی را از جامعه و فرهنگ اسلامی داشت که با انتشار آن پیام های ضد نظام و انقلاب ترویج شد، بر این اساس توانست از صهیونیست‌ها اسکار دریافت کند که با «به به» و «چه چه» مسئولان همراه شد.

حوزه برای ترغیب فیلمسازان به  تولید فیلم بر اساس پیام های انقلاب چه اقداماتی انجام داده است ؟

وظیفه روحانیت این بود که وارد حوزه فیلم و عرصه های سینمایی شود، دو تفاهم‌نامه نیز در این راستا تدوین شد که متاسفانه از سوی سینماگران اقدامی نشد.

حوزه این آمادگی را دارد که فیلم نامه‌های در حال ساخت را بررسی و اشکالات اساسی آن را اصلاح نماید تا آنچه ساخته می‌شود، ارائه کننده فرهنگ ناب اسلامی باشد.

ارائه پیشنهاد قانون سینما، اقدامی دیگر در این عرصه بود که این قانون بر اساس مبانی دین، نظام و انقلاب و ولایت فقیه نوشته شده است؛ این قانون در کمیسیون سینمایی نخبگان تایید و برای تصویب به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال شد. اگر این قانون که در 50 ماده نوشته شده است، تصویب شود، فیلم سازان موظف به رعایت آن هستند.

در قانونی که توسط کارشناسان حوزه تدوین شد، به صراحت موضوعات دینی، روحانیت، نظام و ولایت فقیه قید شده که حتما باید زیر نظر کارشناس و نماینده حوزه اجرا گردد و نظرش هم باید استصوابی باشد؛ به این معنی که اگر تشخیص داده شد فیلمی علیه نظام و کشور است، نباید تولید شود.

همچنین حق صدور مجوز به فیلم‌هایی که نقش روحانیت برجسته می‌شود، باید با مشورت حوزه علمیه انجام شود و زیر نظر مستقیم حوزه تولید شود.

 بعد از تصویب این قانون هر بازیگری با هر ژانری نمی‌تواند نقش روحانی را بازی کند، برای جبران این خلا از روحانیانی که  توانایی بازی در فیلم را داشته باشند، استفاده خواهد شد؛ اگر هم کسی برای ایفای این نقش بازیگری از میان روحانیون پیدا نشد، کسی می‌تواند در این نقش بازی کند که حداقل ظواهر و خط قرمز ها را نشکند.

حوزه برای تربیت طلابی که بتوانند در عرصه رسانه حضور فعال داشته باشند، چه اقداماتی داشته است؟

جذب و آموزش طلبه های علاقمند به فعالیت رسانه، برگزاری دوره‌های مختلف فیلم نامه نویسی، نقد فیلم، نقد رسانه و راه‌اندازی رشته هنر و رسانه در مقطع کارشناسی ارشد از اقداماتی بود که حوزه در راستای حضور طلاب در عرصه رسانه انجام داده است.

استقبال مسئولان سینمایی کشور از حضور کارشناسان حوزوی در جشنواره فیلم فجر چه طور بود؟

مسئولان سینما درخواست داوری از کارشناسان حوزوی در جشنواره را داشتند که البته حوزه این مسئله را نپذیرفت؛ چرا که در داوری‌ها هفت نفر شرکت می‌کنند که نظر حوزه یک در مقابل شش خواهد بود و این مسئله مشکلاتی را در پی خواهد داشت. در این شرایط اگر حوزه در بحث داوری حضور پیدا کند و رای مخالف به فیلمی بدهد، رای او تأثیر چندانی در نتایج ندارد و فیلم‌هایی که مد نظرشان است،‌ انتخاب می‌شوند و پای فیلم هم می‌نوسیند این مجموعه زیر نظر کارشناس حوزوی تولید شده است.

البته با حضور در جشنواره فیلم فجر، رصد فیلم‌ها از جنبه نقد و تحلیل بر عهده کارشناسان حوزوی انجام می‌شود که بعد از پخش هر فیلم، جلسات کارشناسی در گرو‌های 6 الی 7 نفره، به عنوان نقد حوزه علمیه از جشنواره ارائه می‌گردد.

جشنواره سی و یکم چه تفاوت‌های محتوایی با جشنواره‌های پیشین داشت ؟

در جشنواره سی و یکم  با پی‌گیری‌های صورت گرفته، محتوای تولید شده فیلم‌ها نسبت به سال قبل خیلی بهتر بود.

امسال دبیر جشنواره با قاطعیت نسبت به عدم پخش برخی فیلم‌ها که تم خیانت و ضد نظام در آنها بود، ایستاد و نگذاشت این فیلم‌ها پخش شود؛ که این اقدام شایسته تقدیر است.

روند فیلم ها اگر چه از نظر فرم و محتوا و داستان دارای ضعف بود و فقر فیلم نامه دیده می‌شد، ولی با روی کار آمدن تولید‌کنندگان  و کارگردانان جدید می‌توان به آینده امید داشت.

برخی از این فیلم ها هم خنثی بود؛ به طور کلی جذابیت فیلم‌ در ایران مثلث عاشقانه یا صرف خنده و یا اشک مخاطب را درآوردن است.

برای پیام رسانی و تاثیر گذار بودن جشنواره فیلم فجر چه باید کرد؟

اگر قرار است جشنواره فیلم فجر، پیام‌رسان انقلاب اسلامی شود، باید  فرهنگ انقلاب اسلامی و نظام دینی را در دنیا به نمایش بگذارد، نه این که پول بیت المال را علیه خود نظام صرف کند.

در جشنواره امسال، سه فیلم با محتوای روحانیت ساخته شد،این فیلم‌ها را چطور دیدید؟

در جشنواره سی و یک سه فیلم با محتوای روحانیت ساخته شد  که عبارت بودند از "گهواره‌ای برای مادر" که فیلم خوبی بود؛ در فیلم "آفتاب، مهتاب و زمین" ، شخصیت ظاهری بازیگر نقش روحانیت خیلی خطرناک بود. این بازیگر با وضعیت فجیعی، دست به کمر گذاشته و لاتی وار راه می رفت و در ظاهر بازیگر این فیلم، روحانیت را تخریب کرد؛ هرچند در باطن فیلم حرف‌های زیبایی هم زده شد.

در رابطه با  فیلم" رسوایی" از همان مرحله ساخت، طی نامه ای از ریاست سازمان سینمایی کشور درخواست شد که فیلم با نظر کارشناسان حوزوی ساخته شود، اما اتفاقی که افتاد این بود که فیلم نامه، تیرماه برای ما ارسال شد، درست زمانی که نیمی از فیلم‌نامه تولید شده بود. به هرحال فیلم نامه را خواندیم و دیدیم اگر این فیلم اکران شود، نتایج بدی در پی خواهد داشت؛ ما نظرمان را در این عرصه ارائه کردیم، ولی پاسخی دریافت نشد تا این که فیلم رسوایی به سینما رفت.

اشکالات این فیلم چه بود ؟

این فیلم دارای اشکلات اساسی از جمله  پوشیدن لباس روحانیت به تن اکبر عبدی که دارای ژانر کمدین است، بود. اشکال دیگر این بود که این روحانی به عنوان عارف محل شناخته شده بود، ولی در جریان کمک به دختری فراری، کارش به جایی می‌رسد که مردم محل دیگر او را به مسجد راه نمی‌دهند. سومین اشکال نیز نشان دادن شخصیت روحانی به گونه‌ای که شب ها در کوچه پس کوچه ها حمالی می‌کند تا خمس شرعی مصرف نکند؛ یعنی اصل خمس و پرداخت حساب و سال را از بین می‌برد.

آسیب جدی‌تر این بود که این روحانی در طول فیلم، هیچ ارتباطی به نظام و انقلاب نداشت. همچنین زمانی که آبروی این روحانی در محل رفت، مردم رفتند و یک روحانی جوان شیک و با ماشین مدل بالا آوردند که از قضا در این مورد هم هیچ کس پشت سر او نماز نخواند.

آینده سینمای ایران را چگونه ارزیابی می کنید ؟

خمیر مایه علمکرد سینمای ایران غربی است که برای برطرف کردن این مشکل،‌ باید با انجام پژوهش‌های گسترده، این عرصه را اسلامی نمود؛ به این معنی که فیلم‌سازان بر مبنای انقلاب و اسلام فیلم بسازند و حوزه را هیچ زمان مزاحم و خوان هشتم کارهایشان نبینند و نسبت به تعهداتی که در این عرصه دارند، پایبند باشند.

روحانی و نهاد حوزه باید حرف بزند؛ حوزه می‌تواند سینماگران و تولیدکنندگان را آموزش دینی دهد و آنها نیز طلاب را آموزش فنی دهند تا با تعامل این دو، سینمای ما، ارائه کننده فرهنگ درست اسلامی و دینی باشد.